Hoojagar Onol re Holokocho

1. “En hoo ko go:e ki:a”

Rule banoḱtêgê ol akan nen Sentence reaḱ baria Meaning olt́a, jagar tan hoo samanaṅ re chimin hoo menaḱkoa? Miat́ hoo chi sangi hoo? “En miad hoo, en sangi ko go:e ki:a” chi “En sangi hoo ko, en miad hoo ko go:e ki:a”? 

2. "Seta jilu:i jom keda"

Nen Sentence reaḱ Meaning do? Miat́ Seta Jiluć jom tana chi miat́ Seta goć ket́ić te en Jilu jomoḱ tana? Nen baria Sentence chilika ol tanngaoḱa.

3. Hoojagar re Munda Jagarkoto reaḱ sangi-sangi Kajihon ko at́ eana, Mundari te "colour" do नेद्‌, Santali te do ञेत्‌ menoḱa, Hoojagar reó honaṅ Net́ taen teaḱa, banoḱa mendo. Riiṅ eana chi chilika? Nahḱ "colour" do chenaḱbu metaà? Nelekan Kajihon ko agu ruaaoḱ teaḱa chi ká? Neleka Hoojagar re at́ eana, Mundari„ Santali re menaḱ Kajihon ko sangi-sangià. Example: "roof" do Saṛim/Saṛami/Saṛima, "to save" do duḱ (nena Hoojagar harduḱ re sareć akana), uṭann teaḱ do Dikukaji, birit́ honaṅ Munda Jagarkoto Kajihon do. Jumbat́ do jahn Paeṭi re "absorb" akanoḱ teaḱ ge. Gayoṕ/kae/kai do "galti, mistake, crime, offence". Nibar "lack of something, shortcomings" (Example: Neić re Peṛeć reaḱ Nibar do banoḱa, lanḍia te ge 'kań daeà'eć men eat́a). Tukaṕ, "to aim". Unduṕ, "to be born", nen Kajihon do Hoojagar re at́ ean lekaà, nahḱbarsiṅg do Dikukaji jonom ge menoḱ tana, Munda Jagarkoto re jonom (jom + -n-) do honaṅ "food" reaḱ Meaning hućoḱa. Neleka Mundari„ Santali re menaḱ Hoojagar re banoḱ Kajihon ko do chenaḱbu chikaà?

4. Hoojagar re chimin Consonant anḍoḱ chimin Vowel menaḱ menteaḱ ge ká ol bit́ akana. Chiminaṅ hoo do Warang Chiti nel kee te 10 anḍoḱ 21 kô men baa tana. Nen Claim joka leka gotaḱ nam kee re ge landuṕoḱ tana. Example: daḱ, maḱ, raḱ, laḱ lekan Kajihon ko re hućoḱ, International Phonetic Alphabet re /ʔ/ oloḱ Hoojagar reaḱ Glottal Stop do Warang Chiti re Vowel re lekaoḱ tana. Nena mendo saben Linguist koaḱ Kaji re Consonant ge. Glottal Stop re Vowel ko reaḱ miat́ ó Characteristic banoḱa. Hindi te Vowel reaḱ Definition bu nel leea.

“स्वर उन वर्णों को कहते हैं जिनका उचारण बिना अवरोध या विघ्न बाधा के होता है। इनके उच्चरण में किसी दूसरे वर्ण की सहायता नहीं ली जाती है जबकी ये व्यंजन वर्णों के उच्चरण में सहायक होते हैं।”

    Ayar Criteria do, Vowel ko do Keneset́ (अवरोध/विघ्न) banoḱ te kajiòṅoḱa. Glottal Kajiòṅ re mendo Ut́ṭoṭoa re Hoyo keset́oḱ tana, Hoyo keset́oḱ te ge dagaḱoḱ tan lekan ayumoḱa. Enatege English te do ena Glottal Stop ko metaà.

    2aḱ Criteria do, Vowel kajiòṅ re eṭaḱ Sound reaḱ Denga ká asitiṅa. Hoojagar reaḱ Glottal Stop mendo Maaṅ-Tayom eṭaḱ Vowel banoḱ re ká hoba daeoḱa. Nen Glottal Stop do अः, इः, उः, एः baredo ओः oloḱ re enaṅ kajiòṅ daeoḱa, samaèskar do ká.

    3aḱ Criteria, Vowel do eṭaḱ Sound ko Kajiòṅ re deéngaà. Enaó Hoojagar reaḱ Glottal Stop te do kage hobana. Devanagri te मः, गः, रः eman ol kee re म, ग, र tayom अ menaḱ teaḱ ká uromoḱ reó, ena menaḱ gea, en अ banoḱ redo nen Glottal Stop ká kajiòṅ daeoḱa.

    Hoojagar reaḱ Glottal Stop te ma Vowel ko reaḱ miat́ ó Criteria ká tebaḱoḱ tana, endo Vowel re chenaḱ mente lekaoḱ tana? Nena do Devanagri reaḱ Influence leka ge neloḱ tana. Sanskrit reaḱ विसर्ग do eṭaḱ leka kajiòṅoḱa, Hoojagar re leka do ká, nena dobu uṛuḱ rikaè te hobana. Sanskrit विसर्ग re Hoyo do ká keset́oḱa, Glottal Stop re mendo Hoyo keset́oḱa. Warang Chiti sala ken en Committee re Ramdayal Munda taeken reó, 1978 re taćaḱ Mundari Grammar re Glottal Stop do Vowel re kać leka ket́a, य, र, ल, व, स, ह, ड़ ko loḱ Semiconsonant (अर्द्ध-व्यंजन) reć leka ket́a.

5. "Chondor Apute hola aćaḱ Kitabeć at́ ket́a." (चोन्दोर अपुते होला अयाः कितबेः अड्‌ केडा।)

Nen Sentence re okoćaḱ Kitab at́ eana? Chondor'aḱ chi Aputeaḱ?

"Chondor ako Oaḱeć senoḱ eana" (चोन्दोर अको ओवाःए सेनोः यना।)

Nen Sentence re Chondor okoć Oaḱeć senoḱ eana?

6. Jharkhand reaḱ Competitive Exam ko re, Ho Subject lagit́ Hindi te ol akan Grammar kobu nelà, endo Hoojagar reaḱ Grammar do ká batikam Dikujagar nel-neltê copy akanaḱ ko sangi namoḱa. Example:

Nelekan Grammar ko re, 6 leka होरोः (सर्वनाम) menaḱ Hoojagar re mente ol akana. Dikujagar re ma saritê menaḱ ge 6a leka Pronoun, Hoojagar reó chi enka ge? 

    Hoojagar re "बाहबो होरो:" (निजवाचक सर्वनाम, Reflexive Pronoun) ó menaḱ mente ol akana, Example re em akana: "अञ अञः पइटि अञगेञ पइटिया", "इनिः अःए तेगेः ओड़ाना" nen Sentence kin re 'अञगेञ', 'अःए' do deraṅ Reflexive Pronoun. Munda Jagarkoto reaḱ miat́ Characteristic do, nelekan Sentence ko Reflexive Pronoun te ká batikam, Verb Conjugation te kajioḱa. Nen baria Sentence jaket́ Munda Grammar lekatê banoḱa. 1ar Sentence do Paeṭiń tańeń saṕjoṅa baredo Ańaḱ Paeṭiń saṕjoṅa menoḱa. Baria Sentence gatalt́ re Reflexive Meaning ge hućoḱ tana, Verb Conjugation te (joṅ tukam ean te) Reflexive Meaning kajioḱ tana, Reflexive Pronoun do ká asitiṅ tana. 2aḱ Sentence do "ओड़ानाःए" men kee re ge, ać te ać ge oṛann reaḱ Meaning hućoḱa, Maaṅ-Tayom jahnaḱ ká kajioḱ reó.

    Enlekage, सगइ होरोः (संबंध वाचक सर्वनाम, Relative Pronoun) reaḱ Example em akana:

"ओकोन पुति अपुम असियड्‌ मेया, एना अगुइमे।" (Nen Sentence re "ओकोन" do deraṅ संबंध वाचक सर्वनाम)

"ओकोय अम डुबुइयोः तनेते बचाव लेड्‌ मेया, इनिः बोगसिस नमेया।" (Nen Sentence re deraṅ "ओकोय" do संबंध वाचक सर्वनाम)

    Nen baria Sentence gatalt́ Diku Grammar nel-neltê ol akana. Munda Grammar lekatê ma, Apum asiat́me Kitab aguè me, Ḍubuć tan aete duḱ let́menić Bogsiseć namèa neleká kajioḱa. Diku Grammar leka Relative Pronoun kajiè teaḱ do Munda Grammar re banoḱa.

7. Hoo Grammar re chimin कारक (Grammatical Case) menaḱa? Kitab ko re, Hindi leka ge 8a Grammatical Case menaḱ mente ol akana. Bugitê nel noḱ kee redo Hoojagar re Sanskrit leka 8a कारक banoḱa mente esu anjaa ge urum namoḱa. Hoojagar re Genitive (संबंध सूचक) bage kee te, कारक menoḱ tanaḱ ko saben ge do Postposition menè re bugioḱa, ena ge Linguistics lekate Correct men daeoḱa.

8. Munda Jagar ko re reasearch tan ko lekate, Proto-Austroasiatic Language re Word Order eṭaḱ leka taekana. Nen Uniqueness tisiṅg do Dikukaji otoṅ-otoṅ re at́oḱ tana. Example, Dikukaji re Genitive (संबंध सूचक) do neleka kajioḱa: "हमार घर", "तुम्हारी बहन", "उनका खेत" eman. Munda Jagarkoto re mendo eṭaḱ leka kajioḱ taekena, Oaḱ tale, Misim/Unḍimkui, Ote tako eman.  

    Dikukaji re Adverb (क्रियाविशेषण) do neleka kajioḱa: "अच्छे से पकाना", "अधिक बोलना", "थोड़ा सा देखना", "निश्चयपूर्वक जाना". Munda Jagarkoto re do, isin bode, kaji lahḱ, nel noḱ/nel choṭeć, sen bapat́ eman. Neleka ge Hoojagar re sumat́/sumaṅ, mutit́ eman do Noun/Noun Phrase tayom ge hućoḱa, maaṅ re do ká. Kaji re, Sumaṅ en Oaḱ, Mutit́ Oaḱ, nen Sentence ko do Dikukaji nepelòtoṅ ge, Munda Grammar re do En Oaḱ sumaṅ, Oaḱ mutit́ ge kajioḱa. Kunuli do, nen Charasteristic kobu rakajoṅa, chi Diku Grammar ge bugina mente nelekan Grammar dobu bage enḍaḱ taaà?

9. Proto-North Munda re Kajihon ko chilika taekana, Hoojagar re tisiṅg enleka ge do banoḱa. Endo Onol re nena ko uduṕoḱ teaḱa chi ká? Nahḱbarsiṅg बोः bu menè teaḱ ge Proto-North Munda re bohoḱ/bohok (बोहोक्‌/बोहोः) leka taekena. Endo tisiṅ ol tan re chilika oloḱa? Word reaḱ Etymology„ History do Ol re Spelling re uduṕoḱa chi ká?